آشنایی با بیماریهای کبوتر و طریقه درمان آن

انواع بیماری ها:

آلوئولیت آلرژیک:

این بیماری نام های زیادی دارد از جمله، پنومونی افزایش حساسیت، پنوموکونیوزیس و بیماری ریوی در کبوتران، این بیماری در انسانهای که نسبت به پر و یا غبار پر یا کسانی که با کبوتران سرو کار دارند دیده می شود. نشانه های این بیماری ممکن است در دو سال خود را نشان دهند ولی اغلب تا ۱۰ الی ۲۰ سال این نشان ها بارز هستند.

این بیماری به سه شکل حاد، تحت حاد و مزمن دیده می شود. فرم حاد، در اثر استنشاق پر و یا غبار پر ویا در معرض مدفوع پرندگان در مدت ۴ ساعت قرار داشتن، بوجود می آید. نشانه های فرم حاد، عطسه، سختی در تنفس، احساس سرما و تب است. اگر پرنده از آن موقعیت زود بیرون بیاید درمان خاصی نمی خواهد و نشانه های بیماری از بین خواهد رفت. در فرم تحت حاد پرنده طی مدت زمان بیشتری در معرض موارد آلرژیک قرار دارد. سرفه های خشک و سختی تنفس رو به افزایش خواهد گذاشت. در این فرم نیز اگر پرنده از موارد آلرژیک دور شود خود به خود بهبود پیدا خواهد کرد و علائم نیز از بین خواهد رفت. اگر پرنده ای به صورت مداوم با موارد آلرژیک سر و کار داشته باشد به فرم مزمن دچار خواهد شد. این فرم دیگر قابل برگشت نیست و علائم آن

نیز سختی در تنفس به صورت آشکارا پیش رونده ، عطسه خشک و کاهش وزن می باشد. آلوئولیت آلرژیک ظرفیت ششها را کاهش میدهد و سبب آسیب به آلوئول های ریه می شود. هر چند این بیماری در پرندگانی که به صورت ژنتیکی مستعد این بیماری هستند رخ میدهد، ولی می توان اقداماتی را برای کاهش در معرض قرار گیری در برابر موارد آلرژیک را انجام داد. این موارد شامل تمیز کردن قفسها به صورت روزانه شستشوی مکرر پرندگان جلوگیری از ازدحام آنها، تهویه هوای مناسب و استفاده از سیستم های تمیز کننده هوا.

سرماخوردگی:

علایم: پف کردن ، لرز ، عطسه ، نفسهای تند و گاهی نیز یک قطعه سفید و شفاف از بینی پرنده سرازیر می شود. این بیماری در بعضی از کبوترها با اسهال سفید نیز همراه است. این بیماری را نباید بـا آسـم اشتباه گرفت.

درمان: استفاده از غذاهای مقوی ، جلوگیری از کوران و تغییرات دما در محل نگهداری کبوتر بیمار. یک قاشق مربا خوری از سولفات دومنیزی در نیم لیتر آب حل کرده و بجای آب تا مدت ۲۴ ساعت به کبوتر بدهید. یک قاشق چایخوری روغن اکالیپتوس در یک فنجان آب جوش ریخته در جلوی سوراخ قفس نگهدارید بطوری که پرنده از بخار متصاعد شده استنشاق نماید ولی این کار نباید زیاد باشد زیرا ممکن است موجب خفگی پرنده شود. پس از ۲۴ ساعت آب اشامیدنی مسهل دار پرنده را بردارید و بجای آن آب آشامیدنی که در آن یک قرص ۵۰ میلیگرمی اکسی تتراسیکلین ۵٪ حل شده ، بگذارید.

غده یا ورم جلدی (طعمه) :

ورم زیر جلدی در کبوتر به علت مسدود شدن یکی از روزنه های ترشحات طبیعی بدن اتفاق می افتد. این روزنه ها که کارشان بیرون دادن بعضی از ترشحات طبیعی و داخلی بدن پرنده است گاهی بسته شده و ترشحات راهی به بیرون نخواهند یافت در نتیجه در زیر پوست پرنده جمع شده و بتدریج تراکم این ماده زیاد شده و تشکیل توموری را در بدن کبوتر می دهد.

درمان همین که تومور کاملا رشد کرده و بزرگ شد و پوست روی آن کشیده و نازک گردید موقع آن رسیده  که آنرا از زیر پوست درآورند. پوست نازک شده را با یک تیغ تیز و استریل شده بشکافید و ماده پنیری شکل داخل آن را بیرون بیاورید. سپس به سر یک چوب خلال دندان پنبه استریلی بپیچید و زخم ایجاد شده را با آب استریل با دقت بشویید. بعد از آن پرنده را در قفس و مکانی راحت و بی سر و صدا قرار دهید و اطراف قفس را با پارچه ای بپوشانید تا از جست و خیز و فعالیتهای اضافی پرنده جلوگیری شود.

آبله :

سالهاست که آبله پرندگان شناخته شده است. در ابتدا آنرا یک بیماری منحصر از سایر بیماریها می دانستند. ملاحظه شده در پرندگانی که به صورت گروهی در یک مکان نگهداری م یشوند بیماری بروز می کند. آبله پرندگان شبیه آبله سایر پستانداران و انسان است. مانند آنها زخم هایی ایجاد می کند ولی به انسان و سایر پستانداران سرایت نمی کند. شدت بیماری بر حسب نوع میزبان متفاوت است. بعضی از آنها در نوع به خصوصی خطرناکتر هستند و در بعضی دیگر حتی قادر به ایجاد بیماری نیستند و یا اگر پرنده ای به آن مبتلا شود در آن امنیت ایجاد می کند. تحریک و تولید آنتی بادی بستگی به نوع ویروس دارد. پرندگانی که به بیماری مبتلا می شوند ، پس از بهبودی، امنیت دائمی کسب می .کنند. بعضی از انواع، حتی به حالت خفیف بیماری مبتلا می شوند و امنیت بر ضد یک یا چند نوع آبله پیدا می.کنند. مثلا نوع کبوتری ، هم کبوتر و هم قناری را از ابتلای به آبله حفظ می کند. ویروس قناری که بیماری شدید با تلفات زیاد در قناری تولید می کند ، در کبوتر و سایر پرندگان بیماری شدیدی ایجاد نمی کند و در مقابل امنیت بسیار خوبی در کبوتر و سایر طیور به وجود می آورد.

علائم کلینیکی بیماری آبله:

آبله ابتدا پوست و اعضا زیر پوست سر و حفره های مربوطه را آلوده می کند. ویروس در سلولهای پوست ، رشد نموده و تکثیر می شود. سپس آنها را تخریب کرده ، می ترکاند و در نتیجه ، ترشح لنف را تحریک می کند. زخم های پوست متورم می شوند و حالت طاول به خود می گیرند که به اندازه های مختلف و جدا از هـم  قـرار می گیرند. طاولها پر از مایع و مملو از ویروس می باشند. پس از ترکیدن تاول ها پوست روی آنها زرد رنگ و نکروتیک می گردد این زخمها در اثر آلودگی ثانویه متورم و شکل زگیل به خود میگیرند و گاهی نیز زخم ها در اثر آلودگی باکتریها باعث نکروز می گردد.

ترشحات چشمها ، پلکها را بهم می چسباند و پرنده نابینا می.شود. گاهی نیزهجوم خون شدید در چشم بوجود می آید. تورم پلک چشم یک حالت پف کرده به چشم می دهد و ترشحات صاف از چشم جاری می گردد. پلک سوم به طرف وسط چشم کشیده می شود. به طوری که نصف آن بسته به نظر میرسد. پرهای اطراف سر غالبا آلوده و کثیف می شوند. اشتها کم و گاهی به کلی قطع می گردد. با این حال اشتها در بعضی از پرندگان طبیعی می ماند. ولی در عرض چند روز ممکن است تمامی جمعیت پرنده ها در یک مکان نگهداری آلوده شوند. چشم آنهایی که از همه زودتر مبتلا می شوند دارای ترشحات غلیظ و چرکی است. همچنین زخم هایی در نزدیک بینی و منقار و سایر نواحی نرم تولید می شود که در کبوتر و قناری مشابه آنها در روی پا و گاهی بال نیز ایجاد می شود. پس از اینکه پوست روی زخم ها افتاد، جای آنها باقی می ماند. گاهی این زخمها در دهان، حنجره و قسمتهای مخاطی دیده میشود که سفید رنگ و متورم است.

گاهی لایه هایی از سلولهای مرده به وجود آمده و حالت دیفتریک به خود می گیرد. سپس با انباشتگی و بهـم پیوستگی سلولها مخاط ورق ورق می شود و کنده شده و می افتد و زیر آنها نسوج تازه و قرمز رنگ نمایان میگردد. موقعی که زخم آبله در حنجره ایجاد می شود ، نفس کشیدن پرنده مشکل میگردد. اغلب نفس نفس می زند. این حالت همزمان با ورود ویروس در خون ایجاد می شود ولی اگر شدت ویروس و یا مقدار آن زیاد باشد پرنده تلف می گردد. اکثرا شدت ویروس زیاد نیست و در نتیجه مرگ کمتر اتفاق می افتد. در حالات شدید آبله در قناری ، ویروس در داخل سلول رشد کرده و تکثیر می شود. در نتیجه در نسوج داخل و همچنین در پوست و مخاطات ، ترشحاتی که گاهی صاف و زمانی خونی است بوجود میآید در ضمن تورم ریه هم دیده می شود.

معالجه و پیشگیری:

به طور کلی داروی اختصاصی برای معالجه بیماریهای ویروسی وجود ندارد. پیشگیری به شکل واکسیناسیون ، بهترین روش کنترل بیماری است. برداشت زخم های پوستی و شتشو با جوش شیرین ۵ درصد و برداشت زخم های دیفتریک از مخاطات و مالیدن گلسیرین یده در محل زخم ، شتشوی چشم با سرم فیزیولوژیک ، مالیدن آنتی بیوتیکهای قوی به داخل چشم قطره های چشمی آنتی بیوتیک دار هر ۴-۲ ساعت یکبار، همچنین استفاده از پماد اکسی تتراسیکلین و یا کلراتتراسیکلین چشمی ، به بهبودی چشم کمک می کند که تا یک هفته ممکن است طول بکشد. اگر هجوم خون شدید باشد ، شستشو با چایی پر رنگ با دمای ۴۰ درجه کمک خواهد کرد. بهترین روش پیشگیری ، مایه کوبی در کشاله بال با واکسن استیل است.

آبله غالبا در کشورهای مناطق گرمسیری و معتدل بروز کرده و در کشورهای سردسیر تنها در فصل تابستان شایع و عمدتا به وسیله حشرات منتقل میگردد. البته پرندگان وحشی نیز در گسترش بیماری نقش دارند. گرچه انتقال بیماری اغلب مستقیم صورت می گیرد ولی گاهی در اثر غذای آلوده نیز امکان سرایت بیماری وجود دارد.

عفونت با باکتری ای – کولای ( e.coli infection ) :

عامل این بیماری اشرشیا کولای است و بین بسیاری از گونه های پرندگان مشترک بوده و باعث بیماری می شود برخی از انواع آن قدرت بیماریزایی شدیدی دارند و سایر انواع آن در تحت شرایط خاص مانند همراه شـدن بـا سایر بیماریهای ویروسی و باکتریایی و یا شرایط بد نگهداری همراه با استرسهای زیاد بیماریزا می گردند.

علائم بیماری بسته به حاد بودن و یا تحت حاد بودن بیماری متفاوت است. در صورتی که باکتری وارد خون شود، موجب کز کردن پرنده و مرگ سریع او می گردد ولی اگر باکتری در اندامهای مختلف جایگزین شود موجب عوارض متفاوتی می گردد. گاهی اوقات وارد دستگاه تنفس شده و عوارض تنفسی می دهد که معمولا ناشی از تهویه بد محل نگهداری پرنده و گرد و خاک زیاد می باشد اگر در مفاصل موضعی شود تورم مفصل و پادرد ایجاد می کند. در صورتی که وارد مجرای تخم شود موجب چسبندگی تخم و عفونت مجرا و نهایت مرگ می شود در دستگاه گوارش اسهال ایجاد می کند. در جوجه ها یا موجب تلفات قبل از خروج تخم می شود و یا جوجه به دنیا آمده ضعیف و کوچک بوده، دچار اسهال شده و بزودی تلف می گردد.

کریپتوکوکوز:

 کریپتوکوکوز یک بیماری خطرناک قارچی است که انسان ، گربه ، سگ را مبتلا می کند ولی کبوتر عوارض خاصی ایجاد نمی کند. نظر به اهمیت این بیماری به عنوان یک بیماری مشترک که ممکن است توسط کبوتر منتقل گردد این بیماری مورد بررسی قرار می گیرد عامل مسبب این بیماری کریپتوکوکوس می باشد که از فضولات کبوتر جدا شده است.

عامل بیماریزا باعث عفونت دستگاه اعصاب مرکزی در انسان ،سگ و گربه شود که به صورت مننژیت و مننژوانسفالیت تظاهر نماید. در مننژیت های کریپتوکوکوسی ابتدا سردردهای شدیدی ظاهر می شود و معمولا بعد از گذشت چند روز اگر بیماری تشخیص داده نشود اشکال خاص مننژیت که شامل سفت شدن عضلات گردن ، استفراغهای پرشی و درد شدید پیشانی است تظاهر می کند و بتدریج اختلال بیناییی که منجر به کوری یک طرفه یا دوطرفه می شود و در نهایت بیمار به حالت اغما و مرگ در می آید. بیماری کریپتوکوکوز ممکن است به صورت ریوی ، پوستی ، زیر پوستی ، استخوانی و چشمی نیز ظاهر گردد.

تورم کف پا:

چنانچه پوست کف پای کبوتر زخمی شود و کف پای پرنده با وسایل آلوده و کثیف در تماس باشد این وضعیت موجب بروز حالتی به نام تورم کف پا می گردد. کبوترهای مبتلا معمولا پای مبتلا را بالا می گیرند و یا اینکه با لنگش راه میروند و در ملامسه اندام مذکور ، پرنده احساس درد میکند و پای خود را عقب بکشد .