بیماری های تغذیه ای در طیور

قسمت عمده ای از بیماری های تغذیه ای در طیور به کمبودهای تغذیه ای مربوط می شود. لذ‌ا کمبو‌دهای تغذ‌یه ای را که شا‌مل د‌و گر‌وه کمبو‌د ویتامین ها و کمبود مواد معدنی ست. به اختصار در لاهیج جوجه مورد بحث قرار خو‌اهیـم داد.

کمبود ویتامین ها و بیماری های تغذیه ای

ویتامین ها مواد آلی هستند که به علت ناتوانی ساخت بعضی از آنها به وسیلهٔ پرندگان و همچنین به علت محبوس ماندن طیور در سالن و نبودن امکان انتخاب دان هها و غذا توسط مرغ باید در اختیار آنها قرار گیرد. در مقایسه با سایر مواد مغذی مانند پروتئین ها، قندها و چرب یها، ویتامین ها به مقدار کمتری مورد نیاز طیورند. ولی اگر این نیاز کم، برآو‌رده نگر‌دد میتواند تمامی فعالیتهای بدن را مختل نماید.

کمبود ویتامین ها بسته به نوع آنها، م یتواند علائم خاصی را بروز دهد.

ویتامین ها را بر اساس حلّلیت در چربی و در آب به دو گروه ویتامین های محلول در چربی و ویتامین های محلول در آب تقسیم می کنند.

ویتامین های محلول در چربی و بیماری های طیور

گروه A

این ویتامین برای زنده ماندن و سلامتی طیور ضروری ست و در حفظ ساختمان و عملکرد بافت های پوششی دخالت دارد. کمبود آن در جو‌جه های تازه از تخم درآمده موجب متوقف شـدن رشد، رنگ پریدگی تاج و ریش و التهاب و چسبندگی چشمها میشود. زبر و خشن شدن پر و بال، خشن شدن غشاهای دهان و مری و جراحات اعصاب مرکزی و محیطی از نشانه های کمبود این ویتامین محسوب میشوند. کاهش قابلیت جوجه آوری و کاهش اشتها از دیگر علایم کمبود ویتامین A در طیور است.

ویتامین D

کمبود این ویتامین باعث کاهش رسوب موادمعدنی در اسکلت طیور می شود. کمبود ویتامین D در جوجه های جوان بیماری به نام « ریکتز » و در پرندگان بالغ به نام « آستئومالاسی » ایجاد می نماید. بد شکلی ناشی از ریکتز، به ویژه در پاها، به تورم دردناک مفاصل و لنگش منجر می شود.

استخوانها، منقار و پنجه ها، تا حدی نرم می شوند که می توان آنها را خم کرد. از علائم کمبود ویتامین D در مرغان تخم گذار می توان کاهش تولید، نازک و لنبه شدن پوسته تخم مرغ و نیز کاهش میزان جوجه درآوری را نام برد.

در بیماری « آستئومالاسی » که در مرغان بالغ اتفاق می افتد، شکننده شدن استخوا نها و سبک و خُلَل و فُرَج دار شدن آنها کاملاً مشهود است.

گروه E

کمبود این ویتامین در پرندگان جوان و در حال رشد باعث ایجاد بیماری «آنسفالومالاسی» یا «ضعف عضلانی» می شود.

در بیماری آنسفالومالاسی، ضعف عضلانی و بی تعادلی، که موجب افتادن مکرر پرنده م یگردد، دیده م یشود. برگشتن سر به پشت یا سخت شدگی گردن، فلجی و مرگ از عوارض کمبود ویتامین E و ابتلای به آنسفالومالاسی ست.

ویتامین K

نقش اصلی این ویتامین در مهار و کنترل خونریزی ست. به همین دلیل به ویتامین انعقاد خون نیز معروف است.

از مهم ترین اشکال آن K 1 است که در گیاها ن سبز، میوه جات و روغن کبد یافت می شود.

کمبود این ویتامین باعث بیماری های تغذیه ای در طیور  و منعقد نشدن خون و در نتیجه خونریزی و مرگ می شود.

ویتامین های محلول در آب و بیماری های طیور

تیامین

از آنجای یکه این ویتامین در دانه غلات فراوان است و بذور غلات قسمت عمده ای از خوراک طیور را تشکیل میدهد. لذا در شرایط طبیعی احتمال بروز کمبود این ویتامین بسیار نادر است. ولی به هر حال کمبود این ویتامین میتواند باعث کاهش اشتها و رشد، ضعف و فلجی (برگشت سر به عقب) شود. به این حالت ستاره نگری می گویند.

ریبوفلاوین

این ویتامین در بدن پرنده ذخیره نمی شود. لذا تأمین آن در جیرهٔ روزانه الزامی ست.
کمبود این ویتامین، باعث کاهش تولید تخم مرغ و قابلیت جوجه درآوری و حتی تلفات جنینی در تخم مرغ می شود. در این شرایط اگر جوجه هایی به دنیا بیایند، کوتوله می مانند و عده ای هم دچار اِدم می شوند و کرک و پرهای چماقی، که مشخصهٔ اصلی کمبود این ویتامین در جوجه است، پیدا می کنند.

پیریدوکسین

کمبود آن اشتها، رشد و تولید را کاهش می دهد و نیز موجب  بیماری های تغذیه ای در طیور  و تحلیل رفتن پوست، و پوش پرها، ایجاد کم خونی، ضعف و فلجی می گردد.

سیانوکوبالامین

کمبود این ویتامین در طیور باعث کم خونی، کاهش رشد جوجه ها، کاهش قدرت جوجه درآوری و افزایش تلفات جنینی می شود.

این ویتامین در طبیعت فقط در منابع حیوانی یافت می شود لذا برای تمامی پرندگان لازم و ضروری ست که در جیرهٔ آنها برای تأمین این ویتامین از پودر گوشت یا پودر ماهی استفاده شود.

ویتامین C

طیور توانایی ساخت این ویتامین را در بدن به اندازهٔ کافی دارند. لذا نیاز به افزودن آن در جیرهٔ غذایی نیست. ویتامین C عمدتاً در رشد جنین و استخوان بندی جوجه ها مؤثر است.

در بعضی از بیمار یها یا اختلالات، که سیستم ایمنی بدن تحلیل رود، اضافه کردن ویتامین C به جیره ضروری ست.

کمبود مواد معدنی

کلسیم و فسفر

حدود ۶۹ درصد کلسیم و ۸۰ درصد فسفر بدن عمدتاً در استخوان بندی (اسکلت) موجود است که نه تنها موجب استحکام استخوان ها میشود بلکه یک منبع ذخیره مواد معدنی نیز هست.

کلسیم به صورت کربنات کلسیم ، ترکیب اصلی پوستهٔ تخم مرغ را تشکیل می دهد. یون های کلسیم در تحریک سلول های عصبی، انتقال پیا مهای عصبی عضلانی و انقباض عضلانی وانعقاد خون نقش به سزایی دارد.

فسفر هم یکی از عناصر تشکیل دهندهٔ اسیدهای نوکلئیک، فسفولیپیدها و بعضی پروتئین هاست و در مایعات بدن به همراه کلسیم، به عنوان الکترولیت نقش مهمی بازی میکند. به جز منابع حیوانی، میزان کلسیم و فسفر در جیرهٔ طیور خیلی کم است. لذا از سنگ آهک به منظور مکمل معدنی استفاده میکنند.کمبود این عناصر میتواند به بیماری های تغذیه ای در طیور و تحلیل رفتن استخوان بندی طیور مانند نرمی استخوان (ریکتز) و در پرندگان بالغ به آستئومالاسی و پوکی استخوان منجر گردد. تولید تخم مرغ کاهش می یابد و پوسته های آن نازک ولمبه ای شکل میشود.

کلرید سدیم

این مادهٔ معدنی در بسیاری از اعمال حیاتی، مانند برقراری فشار اسمزی، تعادل آب و اسید و باز که بر عهدهٔ یو نهای سدیم و کلر است، نقش اساسی دارد.کمبود این مادهٔ معدنی م یتواند باعث تأخیر در رشد، کاهش در تولید تخم مرغ، اسهال و از دست دادن آب بدن، ناتوانی اعصاب ماهیچه ای و مرگ شود. در مرغان تخم گذار که جیر ههایشان فاقد سدیم است دچار کاهش ناگهانی تولید تخم مرغ میشوند و در آنان نوک زدن به همدیگر و شیوع کانیبالیسم پدید می آید.

منگنز

کمبود این ماده، اسکلت پرنده را دچار تغییر شکل می کند و پوسته تخم مرغ را نازک، متخلخل و نرم میگرداند. در گله های مادر یا تخمگذار نیز افت چشمگیری در تولید تخم مرغ و قابلیت جوجه درآوری پدید می آورد.

روی

روی جهت رشد و توسعهٔ استخوانی، تشکیل و نگه داری بافت پوششی و برای تولید تخم مرغ مورد نیاز است. لذا کمبود آن با کاهش رشد، کاهش اشتها و کاهش رشد پرها و نیز ساییدگی پرها و فلسی شدن پوست و به ویژه پوست پرها و پنجه ها همراه است. همچنین بر اثر کمبود روی، تولید تخم مرغ و قابلیت جوجه درآوری کاهش و تلفات جنینی افزایش می یابد.

سلنیوم

کمبود آن باعث تحلیل رفتن عضلات و شکننده شدن مویرگ ها می گردد.